कोरोनाकाळात सायकल उद्योग तेजीत

गेल्या वर्षभरात देशात कोरोनाचे संकट थैमान घालत असल्याचे सगळ्यांना माहिती आहे. या काळामध्ये नागरिकांच्या सार्वजनिक आयुष्यावर मोठ्या प्रमाणावर निबर्ंध लादण्यात आले. लॉकडाउनमुळे कोट्यवधी लोकांना घरातच बसावे लागले. अजूनही अनेक राज्यांमध्ये कमी-अधिक प्रमाणात लॉकडाउनचेच निबर्ंध लागू आहेत. या पार्श्‍वभूमीवर इतर असंख्य उद्योगांचे आलेख खालच्या दिशेने येत असताना भारतातील सायकल उत्पादन उद्योगाला सुगीचे दिवस आले आहेत. गेल्या आर्थिक वर्षात म्हणजेच ऐन कोरोना लॉकडाउन काळात देशात सायकलींची मागणी तब्बल २0 टक्क्यांनी वाढली आहे. क्रिसिल या उद्योगांना मानांकन देणार्‍या संस्थेकडून जारी करण्यात आलेल्या आकडेवारीनुसार गेल्या दशकभरात सायकल उद्योगात नोंद करण्यात आलेली ही सर्वात मोठी वाढ ठरली आहे.

क्रिसिलने दिलेल्या आकडेवारीनुसार, गेल्या आर्थिक वर्षात सायकलींची मागणी १ कोटी २0 लाखांच्या आसपास होती. मात्र, चालू आर्थिक वर्षांत त्यामध्ये १ कोटी ४५ लाखांपर्यंत वाढ होईल. लोकांमध्ये फिटनेसविषयी आलेली जागृकता आणि कोरोना काळात घरीच बसल्यामुळे असलेला बराचसा मोकळा वेळ यासाठी कारणीभूत ठरल्याचे देखील निरीक्षण क्रिसिलच्या अहवालात नमूद करण्यात आले आहे.

उत्पादित केल्या जाणार्‍या सायकलींचे साधारणपणे ४ प्रकारांमध्ये वर्गीकरण केले जाते. यामध्ये स्टँडर्ड, प्रिमियम, किड्स आणि एक्स्पोर्ट अशा चार प्रकारांचा समावेश आहे. यापैकी स्टँडर्ड प्रकारच्या सायकलींची मागणी एकूण मागणीच्या साधारण ५0 टक्के असते. या प्रकारच्या सायकली थेट सरकारकडून खरेदी करून विविध प्रकारच्या योजनांमध्ये त्यांचे वाटप केले जाते. त्यानंतर प्रिमियम आणि किड्स या दोन प्रकारच्या सायकलींच्या मागणीचे प्रमाण ४0 टक्क्यांच्या घरात आहे. फिटनेस आणि मोकळा वेळ या कारणांमुळे या प्रकारच्या सायकलींची मागणी मोठ्या प्रमाणावर वाढली आहे. यानंतर एक्स्पोर्ट आणि इतर प्रकारच्या सायकलींसाठीच्या मागणीचे प्रमाण १0 टक्के आहे.

क्रिसिलने म्हटल्याप्रमाणे, सायकल उद्योगामध्ये मोठ्या प्रमाणावर वाढ होण्यासाठी दोन गोष्टी कारणीभूत ठरल्या. एक म्हणजे प्रिमियम आणि किड्स प्रकारच्या सायकलींसाठीची मागणी तब्बल ५0 टक्क्यांपर्यंत वाढली. दुसरे म्हणजे प्रिमियम आणि किड्स या प्रकारच्या सायकलींची मागणी त्यांच्या किंमतीनुसार फारशी कमी-जास्त होत नाही. त्यामुळे उत्पादन खर्चामध्ये जवळपास ६0 ते ६५ टक्के हिस्सा असलेल्या स्टीलसारख्या कच्च्या मालाच्या किंमतीत बदल झाला, तरी देखील तो खर्च किंमतीमध्ये वाढवण्यात उत्पादकांना कोणतीही अडचण येत नाही. यामुळे एकूणच सायकल उत्पादकांचा व्यवसाय वाढण्यास मदत झाली आहे.